ในปัจจุบันผลผลิตปลานิลตามท้องตลาดในทุกวันนี้ 95% มาจากรูปแบบการเลี้ยงภายในบ่อดินเป็นหลัก เพราะเป็นปลาที่ยังนิยมเลี้ยงกันแบบหนาแน่นในปริมาณมาก และเป็นปลาที่เจริญเติบโตเร็ว สามารถจำหน่ายสู่ท้องตลาดได้อย่างรวดเร็ว ทำให้ยังเป็นปลาที่เกษตรกรนิยมเลี้ยงกันมาอย่างยาวนาน เลี้ยงปลานิลบ่อดิน
แต่ทุกวันนี้ถ้าหันมามองกันเรื่องราคาเกิดความผันผวนอย่างต่อเนื่อง ส่วนหนึ่งอาจจะมาจากเศรษฐกิจที่ชะลอตัว ทำให้ผู้บริโภคลดน้อยลง แต่ผลผลิตยังมีมากเท่าเดิม ส่งผลให้ราคาปลานิลปรับขึ้น-ลงอยู่ตลอดเวลา ทำให้อำนาจการต่อรองด้านราคาลดน้อยลงเป็นอย่างมาก เกษตรกรในทุกวันนี้จึงต้องให้ความสำคัญต่อกระบวนการผลิต เพื่อให้ได้ผลผลิตที่มีคุณภาพมากที่สุด เพื่อเป็นสิ่งเดียวที่จะนำมาต่อรองด้านราคาได้ดีที่สุดในทุกวันนี้
การเพาะเลี้ยงปลานิล
ทีมงานนิตยสารสัตว์น้ำพาทุกท่านมากันที่อำเภอพนมสารคาม จังหวัดฉะเชิงเทรา เพื่อมาพบกับ คุณสมศักดิ์ หิรัญรัตนากร ผู้บริหาร สมศักดิ์ ฟาร์ม แหล่งผลิตปลานิลบ่อดินคุณภาพรายใหญ่ของจังหวัดฉะเชิงเทรา อีกทั้งยังเป็นเกษตรกรผู้เชี่ยวชาญมากด้วยประสบการณ์ในวงการกว่า 30 ปี โดยเริ่มจากการหันหลังให้อาชีพทนายความ เพื่อมาทุ่มเทให้กับอาชีพที่ตนเองทำแล้วมีความสุข อย่าง การเลี้ยงปลานิล
จนปัจจุบันเกษตรกรมือใหม่ในวันนั้นกลายมาเป็นผู้บริหารฟาร์มที่ประกอบธุรกิจการเลี้ยงปลานิลที่มีคุณภาพได้มาตรฐานจากกรมประมง และอื่นๆ และยังเปิดเป็นแหล่งเรียนรู้การเลี้ยงปลานิลคุณภาพให้กับเกษตรกรผู้สนใจเข้ามาหาความรู้และแนวทางในการประกอบอาชีพได้อีกด้วย
สภาพพื้นที่ เลี้ยงปลานิลบ่อดิน
โดยภายในฟาร์มมีพื้นที่กว่า 300 ไร่ แบ่งออกเป็นบ่อเลี้ยงขนาดใหญ่กว่า 10 บ่อ พร้อมทั้งมีบ่อพักน้ำขนาดใหญ่ช่วยให้การบริหารจัดการน้ำภายในฟาร์มมีประสิทธิภาพเป็นอย่างมาก ซึ่งส่งผลต่อระบบการ เลี้ยงปลานิลบ่อดิน ที่มีคุณภาพตามมาอีกด้วย ทางฟาร์มได้พัฒนารูปแบบการเลี้ยงมาโดยตลอด ทั้งในรูปแบบการเลี้ยงที่ไม่หนาแน่นจนเกินไป เลือกใช้อาหารที่มีคุณภาพ
รวมถึงเรื่องสายพันธุ์ปลานิลที่นำมาใช้ภาพในฟาร์ม เพราะเมื่อก่อนจะใช้ลูกพันธุ์ปลานิลธรรมดาเข้ามาเลี้ยง ซึ่งส่งผลให้ได้ปลาตัวเล็ก น้ำหนักไม่สม่ำเสมอ ต่อมาได้เปลี่ยนมาใช้ลูกพันธุ์ปลานิลแปลงเพศที่มีคุณภาพเข้ามาเลี้ยงแทน ส่งผลให้ผลผลิตของฟาร์มได้ปลานิลที่มีคุณภาพ ตัวโต ขนาดสม่ำเสมอ ทำให้เป็นที่ต้องการของทางตลาดเป็นอย่างมาก ทางฟาร์มจึงเลือกที่จะใช้ลูกปลานิลแปลงเพศจากฟาร์มเพาะพันธุ์ที่มีคุณภาพเสมอมา
ด้านตลาดและช่องทางจำหน่ายผลผลิตปลานิล
คุณสมศักดิ์เล่าปัญหาในการผลิตที่ผ่านมาให้ฟังว่า “ที่ผ่านมาพอทำปลาขนาดได้สม่ำเสมอแล้วต้องเข้าไปคุยเรื่องราคากับทางตลาดให้ลงตัว ต้องให้ทางแม่ค้าเชื่อมั่นในผลผลิตที่ป้อนสู่ตลาดว่ามีความสม่ำเสมอ จึงจะสามารถต่อรองเรื่องราคาให้สูงขึ้นมาได้อีกระดับได้ พอระยะผ่านมาหลายๆ ปี เกษตรกรผู้เลี้ยงปลานิลด้วยกันเริ่มทำปลาขนาดเดียวกันมากขึ้น ทำให้การต่อรองราคาผลผลิตเริ่มลดลง
ทางฟาร์มจึงเริ่มหันมาทำผลผลิตปลานิลให้มีความแตกต่างเพิ่มมากขึ้น โดยหันมาเลี้ยงปลาให้มีขนาดใหญ่ขึ้นมาอีก จากเดิมทำขนาด 2 ตัว/กิโลกรัม ก็เริ่มทำให้ขนาดสูงขึ้นมาเรื่อยๆ จนถึงปัจจุบันทางฟาร์มยึดฐานการผลิตปลาสู่ตลาดอยู่ที่ขนาด 1 ตัว/กิโลกรัม ด้วยระบบการเลี้ยงที่มีคุณภาพ
เลือกใช้ความหนาแน่นที่สมดุล การเลือกใช้อาหารที่มีสารอาหารที่ปลานิลต้องการครบถ้วน และการเลือกใช้สายพันธุ์ของลูกปลานิลจากแหล่งผลิตที่มีคุณภาพ ทำให้ผลผลิตปลานิลจากฟาร์มเป็นที่ต้องการของตลาดเป็นอย่างมากจนถึงปัจจุบัน”
ปัญหาและอุปสรรคบ่อเลี้ยงปลานิล
กระบวนการผลิตปลานิลคุณภาพจะพบปัญหาใหญ่ คือ ความหนาแน่นในบ่อเลี้ยง เพราะปลานิลเป็นปลาที่ออกลูกเก่ง ถ้านำมาเลี้ยงภายในบ่อจะส่งผลให้เกิดความหนาแน่นของประชากรปลาในบ่อเลี้ยงสูงมากขึ้น ทำให้ความหนาแน่นเกิดความจุ ส่งผลให้ปลาเจริญเติบโตช้า จึงทำให้ปลาในบ่อเลี้ยงเกิดลูกน้อยที่สุด โดยหันมาใช้ลูกพันธุ์ปลานิลแปลงเพศ เพื่อรักษาความสมดุลในบ่อเลี้ยงได้อย่างมีประสิทธิภาพ
เทคนิคการคัดเลือกลูกพันธุ์
–เลือกใช้ลูกพันธุ์ปลานิลแปลงเพศ เพราะการใช้ลูกพันธุ์ปลานิลแปลงเพศเป็นหลักนั้นจะสามารถตอบสนองการเลี้ยงเชิงพาณิชย์ได้อย่างมีประสิทธิภาพ
–เลือกฟาร์มผลิตลูกพันธุ์ ต้องคัดสรรและศึกษากระบวนการผลิตลูกพันธุ์ก่อนนำเข้ามาเลี้ยงภายในฟาร์ม ต้องเป็นฟาร์มผู้ผลิตที่มีคุณภาพ ได้มาตรฐานด้านการผลิตลูกพันธุ์ เพื่อให้ได้ลูกพันธุ์ที่ปลอดโรค โตเร็ว แข็งแรง สมบูรณ์มากที่สุด
–เลือกสายพันธุ์พัฒนา ต้องศึกษาและคัดสรรลูกพันธุ์ที่ถูกพัฒนามาเป็นอย่างดี จากค่ายผู้ผลิตที่เชื่อถือได้ เพื่อให้ได้ปริมาณและคุณภาพของผลผลิตที่ดีกว่าเดิมอยู่ตลอด
สายพันธุ์ปลานิล
ตอนนี้ทางฟาร์มเลือกใช้ลูกพันธุ์ปลานิลแปลงเพศที่มีคุณภาพจาก “น้ำใส ฟาร์ม” ซึ่งเป็นฟาร์มที่พัฒนาสายพันธุ์ปลานิลมาอย่างยาวนาน และได้พัฒนาสายพันธุ์จนประสบความสำเร็จมาอย่างต่อเนื่อง ได้สายพันธุ์ปลานิลออกมาหลายรุ่น ให้เกษตรกรสามารถเลือกใช้ตามความต้องการ ปัจจุบันมีสายพันธุ์ปลานิลทั้งหมด 3 สายพันธุ์ คือ
สายพันธุ์ กิ๊ฟท์ เป็นสายพันธุ์ที่น้ำใส ฟาร์ม ได้มาจากโครงการ GIFT ของ Word Fish ในประเทศฟิลิปปินส์ แล้วนำมาปรับปรุงพันธุ์ให้มีความทนต่อโรคสูง แข็งแรง ทนทานต่อสภาพการเลี้ยงแทบทุกรูปแบบ เหมาะกับการเลี้ยงในบ่อดินที่ทำน้ำเขียวให้เกิดอาหารปลาตามธรรมชาติ โดยใช้มูลไก่หรืออามิ ซึ่งตามปกติจะมีผลให้คุณภาพน้ำไม่ดีนัก
สายพันธุ์ บิ๊กนิล เป็นการนำสายพันธุ์จากบริษัทเอกชนในประเทศฟิลิปปินส์เมื่อกว่า 10 ปีก่อน ซึ่งเป็นสายพันธุ์ที่ได้รับการพัฒนาให้โตเร็ว แต่ยังขาดเรื่องของความทนต่อโรค น้ำใส ฟาร์ม จึงได้พัฒนาต่อโดยใช้ระยะเวลาประมาณ 5 ปี ให้ทนโรคมากขึ้น โดยยังคงลักษณะด้านการเจริญเติบโตไว้ด้วย จนได้รับความนิยมจากผู้เลี้ยงปลานิลในกระชังในภาคอีสานเป็นอย่างมาก
สายพันธุ์ แม็คนิล เป็นสายพันธุ์ที่พัฒนาโดยการคัดเลือกปลาที่เจริญเติบโตเร็วมาก และมีรูปร่างสั้น ป้อม สันหนา จากประเทศอิสราเอล มาผสมกับสายพันธุ์บิ๊กนิล ที่มีรูปร่างสั้น ป้อม สันหนา เช่นกัน แล้วคัดเลือกเพื่อให้ได้ปลาที่โตเร็วเหมือนสายพันธุ์อิสราเอล และมีความเหมาะสมกับอากาศเมืองไทย ซึ่งสายพันธุ์นี้ได้รับการตอบรับจากผู้ เลี้ยงปลานิลบ่อดิน เป็นอย่างดี
แนวคิดของ “สมศักดิ์ ฟาร์ม” คือ การเลือกใช้ปัจจัยในกระบวนการผลิตที่มีคุณภาพ การเลือกใช้สายพันธุ์ปลานิลแปลงเพศจากฟาร์มผู้ผลิตที่ได้มาตรฐาน สามารถส่งมอบลูกพันธุ์ที่แข็งแรง เจริญเติบได้อย่างสมบูรณ์แบบ ได้ขนาดตามที่ฟาร์มกำหนด เพื่อเป็นส่วนหนึ่งในกระบวนการผลิตที่มีความสำคัญมากที่สุด
ฝากถึงเกษตรกรที่สนใจเลี้ยงปลานิล
คุณสมศักดิ์ฝากถึงเกษตรกรทิ้งท้ายว่า “สำหรับเกษตรกรที่กำลังจะเริ่มต้นเลี้ยงปลานิลและยังมือใหม่ อันดับแรกอยากให้หาข้อมูล ศึกษากระบวนการเลี้ยงให้ลึกซึ้งก่อนจะลงทุนในปริมาณมาก อย่ามัวแต่ตั้งคำถามว่ามีเทคนิคอะไรพิเศษหรือไม่ เพราะพื้นฐานการเลี้ยงจะมีรูปแบบคล้ายๆ กัน ต้องใช้ความรู้ ความเข้าใจ เท่านั้น ต้องเสียเวลาทุ่มเทให้กับการศึกษาและทำความเข้าใจให้มากขึ้นอีกหน่อย สุดท้ายต้องพยายามหาตลาดที่ดีเหมาะสมกับตนเอง เพราะปัญหาปัจจุบันส่วนมากเกิดจากปัญหาตลาด ถ้าผ่านทั้งสองจุดไปได้ ธุรกิจเราจะสามารถดำเนินการผ่านพ้นไปได้อย่างแน่นอน”
ขอขอบคุณข้อมูลเกษตรกรจาก คุณสมศักดิ์ หิรัญรัตนากร ติดต่อสอบถามโทร.081-843-8752 ที่ตั้งฟาร์ม อำเภอพนมสารคาม จังหวัดฉะเชิงเทรา
ขอบคุณข้อมูล บริษัท น้ำใส ฟาร์ม จำกัด ติดต่อสอบถาม/สั่งซื้อลูกพันธุ์ โทร.037-271092-93, 037-271317 เบอร์แฟกซ์ 037-271088 ที่ตั้งฟาร์ม 77 หมู่ 3 ต.บ้านสร้าง อ.บ้านสร้าง จ.ปราจีนบุรี 25150
