ผักหวานป่า ผักสุขภาพที่ยังมีไม่เพียงพอต่อความต้องการของตลาดในประเทศไทย เพราะผักหวานป่าสามารถนำไปทำเมนูสุดแสนอร่อยได้มากมาย เช่น ก๋วยเตี๋ยวผักหวานป่า ส้มตำผักหวานป่า ยำผักหวานป่ากรอบ ผัดไทยผักหวานป่ากุ้งสด ผัดผักหวานป่าน้ำมันหอย ข้าวผัดผักหวานป่า แกงผักหวานป่าใส่ไข่มดแดง ข้าวเกรียบผักหวานป่า ชาผักหวานป่า ฯลฯ นอกจากรสชาติแล้ว สรรพคุณและสารอาหารก็ดีเลิศไม่แพ้กัน จึงเป็นอาหารที่เหมาะสำหรับป้อนตลาดในปัจจุบัน เนื่องจากเป็นยุคที่คนมีความเป็นห่วงและรักสุขภาพของตนเองมากขึ้น
แต่เดิมในอดีตผักหวานป่าเป็นไม้ป่าที่ต้องใช้สภาพแวดล้อมที่เหมาะสมเอื้ออำนวยแก่การเจริญเติบโต แต่ในปัจจุบันมีชาวสวนที่สู้จนได้วิธีการอย่างถูกต้องสำหรับการเพาะเลี้ยงผักหวานป่า
ผอ.ไสว อยู่เนียม หรือ ผอ.ป๊อก แม่พิมพ์ที่ดีของชาติ และยังเป็นเกษตรกรผู้ปลูกผักหวานป่าคุณภาพ ที่มีลูกค้าสั่งจองกิ่งและเมล็ดพันธุ์ไปปลูกมาแล้วทั่วประเทศ ซึ่งเหตุผลที่ผอ.ป๊อกเป็นที่ไว้วางใจของลูกค้ามาอย่างยาวนาน เพราะผอ.ป๊อกไม่เพียงขายแค่กิ่งพันธุ์ให้เท่านั้น แต่จะให้องค์ความรู้ที่ถูกต้อง บนคติที่ว่า “สอนก่อนปลูก สอนหลังปลูก” ไม่ว่าจะเป็นการปลูก โรค การขาย การตลาด และเรื่องจำเป็นอีกมากมาย
ซึ่งกว่าจะมาเป็นเจ้าของสวนผักหวานป่าชื่อดังได้อย่างทุกวันนี้ ผอ.ป๊อกได้ลองผิดลองถูกมามากมาย เคยเสียต้นพันธุ์เป็นหมื่นกิ่งเพื่อเรียนรู้ หาวิธีที่ถูกต้อง จนกระทั่งสามารถแนะนำหลายๆ คนได้ดังทุกวันนี้
ข้อดีของ การตอนกิ่งผักหวานป่า
สำหรับสวนของผอ.ป๊อกนั้น จะเน้นการทำ “กิ่งตอน” ซึ่งมีความเชี่ยวชาญเป็นอย่างมาก โดยข้อดีของการทำกิ่งตอนนั้น คือ สามารถออกรากได้อย่างสมบูรณ์ และสามารถนำไปขยายพันธุ์ต่อได้ภายใน 1 เดือนครึ่ง หรือ 45 วัน ซึ่งการตอนกิ่งนั้นจะเริ่มจากการเลือกกิ่งผักหวานป่าที่มีอายุ 3-10 ปี ซึ่งมีลักษณะเปลือกสีนวล มีตาและข้อ ไม่มีการเก็บยอดใบมาก่อน ซึ่งจะคว้านกิ่งใต้ตาประมาณ 1 ซม. มีความกว้างหรือระยะห่างประมาณ 1 นิ้ว
เมื่อเอาเปลือกออกให้ขูดเนื้อเยื่อรอบๆ เบาๆ ทิ้งแผลไว้ประมาณ 5-7 วัน เมื่อแผลไม่ได้น้ำและสารอาหาร ก็จะแตกรากออกเพื่อยังชีพ ให้นำแปรงหรือพู่กันจุ่มน้ำยาเร่งรากที่ผสมกะปิและน้ำมะพร้าวทารอบแผลให้ทั่ว ก็จะเกิดการแตกรากได้ดียิ่งขึ้น แล้วนำใยมะพร้าวพร้อมส่วนผสมที่เตรียมไว้ ใช้ตอกและมัดให้แน่น เมื่อผ่านไปประมาณ 1 เดือนครึ่ง รากก็จะเปลี่ยนเป็นสีเขียว พร้อมจำหน่ายให้ลูกค้าต่อไป ซึ่งเคล็ดลับเป็นสิ่งสำคัญในการตอนกิ่งของผอ.ป๊อก ก็คือ “ดินปลวก” นั่นเอง
ซึ่งการปลูกกิ่งตอนผักหวานป่านั้นจะต้องตัดใบและกิ่งแขนงเล็กๆ ออก ตัดลำต้นโดยวัดสูงขึ้นมาประมาณ 30-50 ซม. ใช้ความระมัดระวังในการแกะถุงพลาสติกหุ้มออก ขุมหลุมหลวมๆ ประมาณ 15-20 ซม. ลงปลูกให้ตุ้มเสมอกับผิวดิน ใช้ไม้ไผ่ปักเป็นหลัก และใช้เชือกผูกกับลำต้นป้องกันการโยก รดน้ำให้ชุ่มทุกเช้า ในช่วง 7-10 วัน ก็จะเห็นก้านและยอดอ่อนแตกออกมา ซึ่งจะพัฒนาเป็นกิ่งและเป็นใบแก่ เมื่อผ่านไปได้ประมาณ 1 ปี ก็จะสามารถเก็บเกี่ยวผลผลิตได้เป็นครั้งแรก
ซึ่งหากเกษตรกรต้องการยืดเวลาในการปลูกผักหวานป่าโดยใช้วิธีเดียวกับการปลูกกิ่งตอนข้างต้นก็สามารถปลูกโดยวิธี “ชำกิ่งตอนในถุงดำ” ซึ่งจะต้องใช้ความระมัดระวังเป็นอย่างสูง ต้องใช้ถุงชำขนาดสูงขึ้น โดยชำกิ่งตอนไว้ในที่ร่ม มีอากาศถ่ายเทสะดวก ให้น้ำทุกเช้านาน 2 สัปดาห์ เมื่อเริ่มแตกกิ่งก็ใช้เวลารออีกไม่นานในการย้ายลงปลูก ซึ่งหากชำกิ่งแล้วควรลงปลูกภายใน 1 ปี เนื่องจากรากจะเติบโตและเบียดภายในถุงจนเกิดปัญหาเกี่ยวกับการเจริญเติบโต
การคัดเลือกเมล็ดพันธุ์ผักหวานป่า
ในส่วนของ “เมล็ดพันธุ์” นั้น จะเลือกต้นแม่พันธุ์ที่มีอายุมากกว่า 10 ปี ซึ่งจะมีการบำรุงให้ต้นสูงใหญ่ เหมือนเมล็ดสุกได้ที่ก็จะนำมาแช่น้ำ คัดเมล็ดลอยน้ำทิ้ง เนื่องจากเป็นเมล็ดที่ฝ่อแล้ว หลังจากนั้นให้นำเมล็ดที่ใช้ได้มาล้าง ลอกเปลือกและวุ้นออก ขัดให้เหลือเฉพาะเปลือกแข็ง ล้างให้สะอาด และนำไปฆ่าเชื้อรา ผึ่งให้แห้งในที่ร่ม หลีกเลี่ยงแสงแดด ซึ่งเป็นสาเหตุทำให้เมล็ดฝ่อ
และหลังจากนั้นก็จะถูกจำหน่ายให้ลูกค้าที่สั่งจองไว้ ซึ่งลูกค้าควรนำไปปลูกภายใน 5-7 วัน โดยไม่ต้องขุดหลุมใหญ่มาก และนำมูลวัวมาหว่านรอบๆ ใช้เวลา 2 ปีครึ่ง ถึง 3 ปี จึงจะให้ผลผลิตได้
สภาพพื้นที่ปลูกผักหวานป่า
โดยการปลูกผักหวานนั้นจะขึ้นอยู่กับทรัพยากรที่ดินที่มีอยู่เป็นหลัก ซึ่งระยะปลูกที่ดีควรจะห่าง 2×2 เมตร ซึ่งหากมีพื้นที่ไม่พอสามารถปลูกในระยะ 1×1 เมตรได้ ซึ่งการปลูกผักหวานป่าของผอ.ป๊อกนั้น จะปลูกมะขามเทศเป็นพืชพี่เลี้ยง เนื่องจากจะได้ธาตุไนโตรเจน และดินที่ร่วนซุยมากยิ่งขึ้น ซึ่งต้นมะขามเทศเป็นต้นไม้ที่สำคัญมาก เพราะสิ่งหนึ่งที่สำคัญของผักหวานป่า คือ ต้องมีพืชพี่เลี้ยง ซึ่งผอ.ป๊อกจะปลูกต้นแคคู่กับต้นมะขามเทศ
การบำรุงและดูแลผักหวานป่า
เคล็ดลับที่สำคัญอีกอย่างหนึ่งในการให้ปุ๋ยของผอ.ป๊อก คือ ผอ.ป๊อกจะให้ปุ๋ยในช่วงหน้าแล้ง เพราะการให้ปุ๋ยในหน้าฝน หากไม่สามารถดูแลให้ดีได้จะเกิดเชื้อราระบาด ซึ่งการใช้สารเคมีกำจัดเชื้อราเป็นเรื่องละเอียดอ่อนมากสำหรับชาวสวนผักหวานป่า
ด้านตลาดผักหวานป่า
จากสถานการณ์ในปัจจุบันที่ตลาดผักหวานป่าเป็นที่ต้องการสูง ปริมาณผักหวานป่าไม่เพียงพอต่อความต้องการบริโภค เนื่องจากเป็นที่ถูกอกถูกใจลูกค้า ทั้งในประเทศ และประเทศเพื่อนบ้าน จึงเริ่มมีนายทุนและเกษตรกรที่มีพื้นที่ขนาดใหญ่ปรับปรุงที่เพื่อปลูกผักหวานป่าโดยเฉพาะ
และยังมีแนวโน้มว่าจะมีภาคเอกชนให้ความสำคัญ และพยายามพัฒนาเพื่อแปรรูปสินค้าจากผักหวานป่าป้อนเข้าสู่ตลาดต่อไป เนื่องจากต่างประเทศเริ่มเห็นคุณค่าของผักหวานป่า ซึ่งถ้าหากทำได้จริง การขยายพื้นที่การปลูกเป็นสิ่งสำคัญ เพราะจากเดิมที่ขาดตลาดแล้วก็จะเริ่มขาดตลาดมากขึ้น
การได้รับรางวัลเกษตรกรดีเด่นด้านการทำสวนผักหวานป่า
แม้ว่าอาชีพหลักของผอ.ป๊อกจะเป็นแม่พิมพ์ของชาติ แต่ด้วยองค์ความรู้ ความสามารถ การถ่ายทอดประสบการณ์ ต่อยอดให้พี่น้องเกษตรกรหลายคน การพัฒนาในด้านการทำสวนผักหวานป่านั้น ทำให้ผอ.ป๊อกได้รางวัลชมเชย “เกษตรกรดีเด่น สาขาอาชีพทำสวนระดับประเทศ ประจำปี 2559” ด้วยคติที่ว่า จริงใจ ให้ความรู้ ไม่เห็นแก่ได้
ซึ่งที่ผ่านมาการกระจายผักหวานป่าไปทั่วประเทศหลายหมื่นต้นนั้น เปรียบเสมือนการคืนความสมบูรณ์ให้ระบบนิเวศน์ ซึ่งความรู้สึกที่ผอ.ป๊อกได้รับก็ทำให้หายเหนื่อย มีความคุ้มค่า เป็นที่น่าภาคภูมิใจ และที่สำคัญได้พบปะพี่น้องเกษตรกรทั่วประเทศ การตอนกิ่งผักหวานป่า การตอนกิ่งผักหวานป่า การตอนกิ่งผักหวานป่า การตอนกิ่งผักหวานป่า
การให้ความรู้และวิธีการปลูกผักหวานป่า
สุดท้ายสิ่งที่ผอ.ป๊อกยึดมั่นเสมอก็ยังคงเป็นเรื่องการส่งเสริม การต่อยอด การรักษาคุณภาพ ของผักหวานป่า สำหรับลูกค้าในแต่ละรายเมื่อซื้อกิ่งพันธุ์ไปแล้วจะไม่ถูกปล่อยให้ไปทำเองเพียงคนเดียว แต่จะให้คำปรึกษา ความรู้ วิธีการทุกอย่าง นอกจากนี้สิ่งสำคัญที่ผอ.ป๊อกยึดมั่น ก็คือ หลักเศรษฐกิจพอเพียง การทำเกษตรนั้นเป็นที่พึ่งให้ทุกคนบนโลก ทุกประเทศบนโลกนี้ ไม่ว่าจะทำอุตสาหกรรมชนิดใด สุดท้ายแล้วเมื่อท้องหิวก็ต้องมองหาอาหาร
ซึ่งอาหารก็ได้จากการทำการเกษตร โดยเฉพาะอย่างยิ่งประเทศไทยที่มีทรัพยากรอุดมสมบูรณ์ สามารถปลูกพืชอาหารป้อนตลาดบนโลกได้ตลอดเวลา ฉะนั้นผักหวานป่าจึงเป็นทางเลือกที่ดี เนื่องจากการเก็บเกี่ยวง่าย สามารถคัดยอดเก็บได้ โดยไม่ต้องมีการใช้ปุ๋ยและยามากมาย จึงทำให้ประหยัดต้นทุนไปได้มาก
ติดต่อสอบถามเพิ่มเติม ผอ.ไสว อยู่เนียม หรือผอ.ป๊อก
100 หมู่ 4 ต.สร่างโศก อ.บ้านหมอ จ.สระบุรี 18130 โทร.081-285-7615 facebook : สวนผักหวานป่า ผอ.ป๊อก จ.สระบุรี การตอนกิ่งผักหวานป่า การตอนกิ่งผักหวานป่า
