น้ำมะนาว แปรรูปพร้อมดื่ม เพิ่มมูลค่า ช่วยเกษตรผู้ปลูกมะนาวบ้านแพ้ว ให้ราคาสูง

“มะนาว” เป็นไม้ผลชนิดหนึ่ง จัดอยู่ในสกุลส้ม มีรสเปรี้ยวจัด ผลมีลักษณะกลม สีเขียว เมื่อสุกจัดจะเป็นสีเหลือง เปลือกบาง ภายในมีเนื้อแบ่งเป็นกลีบ ชุ่มน้ำมาก นับเป็นผลไม้ที่มีคุณค่า นิยมใช้เป็นเครื่องปรุงรส นอกจากนี้ยังถือว่ามีคุณค่าทางโภชนาการและทางการแพทย์ด้วย น้ำมะนาว

• ผลมะนาวโดยทั่วไปมีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 4-4.5 เซนติเมตร
• ต้นมะนาวเป็นไม้พุ่มเตี้ย สูงเต็มที่ราว 5 เมตร
• ก้านมีหนามเล็กน้อย มีใบค่อนข้างดก ใบยาวเรียวเล็กน้อย คล้ายใบส้ม
• ส่วนดอกมีสีขาวอมเหลือง ปกติจะมีดอกและผลตลอดทั้งปี

แต่ในช่วงหน้าแล้งจะออกผลน้อย และมีน้ำน้อย ทำให้มะนาวในช่วงหน้าแล้งจะมีราคาค่อนข้างสูง สร้างรายได้ที่ดีต่อเกษตรกรชาวสวนมะนาว

การแปรรูปมะนาว

ในปัจจุบันผลผลิตมะนาวมีราคาที่ตกต่ำ เนื่องด้วยเกิดภาวะมะนาวล้นตลาด อีกทั้งยังมีมะนาวจากประเทศเพื่อนบ้านลักลอบเข้ามาจำหน่ายในเมืองไทย  ทำให้เกษตรกรไทยขายผลผลิตมะนาวไม่ได้ราคาหรือขาดทุน เกษตรกรบางรายต้องยอมปล่อยให้มะนาวร่วงทิ้งทั้งต้น เนื่องจากไม่คุ้มค่าจ้างแรงงานในการเก็บผลผลิต

เมื่อมะนาวไม่มีราคาเช่นนี้ทำให้เกษตรกรบางรายตัดสินใจโค่นต้นมะนาวทิ้ง แล้วหันมาปลูกพืชชนิดอื่นสร้างรายได้แทน แต่ก็ยังมีเกษตรกรชาวสวนมะนาวอีกจำนวนมากที่ยังต้องต่อสู้ดิ้นรนไม่ยอมแพ้ พยายามหาวิธีการแปรรูปมะนาวเพื่อเพิ่มมูลค่าผลผลิตให้สูงขึ้น สร้างรายได้มาจุนเจือครอบครัวต่อไป

การจัดตั้งสหกรณ์ผู้ปลูกมะนาวบ้านแพ้ว

“สหกรณ์ผู้ปลูกมะนาวบ้านแพ้ว ดำเนินสะดวก จำกัด” คือ อีก 1 สหกรณ์ ที่หันมาแปรรูปมะนาวเพื่อเพิ่มมูลค่าผลผลิตให้แก่เกษตรกรในช่วงที่มะนาวมีราคาที่ตกต่ำเช่นนี้ โดยมี คุณนิวัติ ปากวิเศษ เป็นประธานสหกรณ์   คุณนิวัติยอมรับว่าสาเหตุที่จัดตั้งสหกรณ์ขึ้นมาเนื่องจากพื้นที่ อ.บ้านแพ้ว จ.สมุทรสาคร มีเกษตรกรชาวสวนมะนาวเป็นจำนวนมากที่ได้รับความเดือดร้อนจากภาวะราคามะนาวตกต่ำ

อีกทั้งผลผลิตมะนาวด้อยคุณภาพจากประเทศเพื่อนบ้านยังเข้ามาทำลายกลไกตลาด ทำให้ชาวสวนมะนาวอยู่ไม่ได้ จึงเกิดการรวมตัวของเกษตรกรชาวสวนมะนาวขึ้นมาเพื่อรวบรวมผลผลิตมาวางจำหน่ายที่ห้างเดอะมอลล์  จนเมื่อปี 2554 กลุ่มได้มีโอกาสไปศึกษาดูงานที่สหกรณ์ผู้ปลูกมะม่วง ฉะเชิงเทรา จึงได้แนวคิดที่จะจัดตั้งสหกรณ์ขึ้นมา

เนื่องจากจะได้รับการช่วยเหลือจากทางภาครัฐมากขึ้น อีกทั้งยังมีโอกาสได้ไปศึกษาดูงานที่ต่างประเทศอีกด้วย ด้วยเหตุนี้ทางกลุ่มนำทีมโดยคุณนิวัติจึงร่วมกันตั้งสหกรณ์ขึ้นมา โดยได้รับคำปรึกษาจาก คุณโอฬาร พิทักษ์ รองปลัดกระทรวงเกษตรสมัยนั้น ในการจัดตั้งสหกรณ์

แน่นอนว่าการจัดตั้งสหกรณ์ขึ้นมาได้นั้นจะต้องมีเงินทุนและรายชื่อสมาชิกในการจัดตั้ง แต่การชักชวนเกษตรกรหรือคนในพื้นที่มาร่วมกันตั้งสหกรณ์นั้นเป็นเรื่องที่ทำได้ค่อนข้างยาก เนื่องจากเกษตรกรไม่เชื่อมั่นว่าการรวมกลุ่มกันเพื่อแปรรูปมะนาวนั้นจะประสบความสำเร็จ

จนกระทั่งได้หน่วยกล้าตายมาทั้งหมด 30 คน ที่มีความเชื่อและความพร้อมที่กล้าลงทุน เพราะได้ออกไปศึกษาตลาดกับคุณนิวัติมาแล้ว จึงทำให้ทราบว่าจริงๆ แล้วตลาดต้องการอะไร และคาดว่าการผลิต น้ำมะนาว ขึ้นมานั้นน่าจะตอบโจทย์ได้มากที่สุด ด้วยเหตุนี้คุณนิวัติและสมาชิก 30 คน ได้ลงมติกันว่าจะตั้งสหกรณ์ขึ้นมา จดทะเบียนกระจายไปทั้งหมด 12 จังหวัด ซึ่ง 80% จะเป็นเกษตรกรที่อยู่ในจังหวัดสมุทรสาครเป็นหลัก

โดยสมาชิกจะต้องซื้อหุ้นกัน แบ่งเป็นคนละ 20,000 หุ้น ในราคาหุ้นละ 10 บาท เท่ากับว่าแต่ละคนต้องลงเงินถึง 200,000 บาท เพื่อนำเงินมาหมุนเวียนภายในสหกรณ์ เมื่อจัดตั้งสหกรณ์ได้แล้วนั้น คุณนิวัติได้ร่างหนังสือถึงรัฐมนตรีกระทรวงเกษตร เพื่อขอนักวิชาการมาช่วยสอนการแปรรูปมะนาว เมื่อหนังสือถึงทางกระทรวงเกษตร จึงส่งนักวิชาการมาช่วยสอนการแปรรูปน้ำมะนาวขวด และการสกัดน้ำมะนาวเข้มข้น

สภาพพื้นที่ในการแปรรูปมะนาว

เมื่อสมาชิกเริ่มมีความรู้ในการแปรรูปมะนาวแล้ว สหกรณ์จึงเริ่มมองหาพื้นที่ในการแปรรูปมะนาว โดยได้เช่าพื้นที่โรงเรือนของสมาชิก ในราคา 30,000 บาท/ปี ไว้สำหรับเป็นโรงเรือนในการแปรรูป น้ำมะนาว จากนั้นสหกรณ์จึงนำเงินหุ้นของสมาชิกไปซื้อเครื่องจักรและอุปกรณ์ต่างๆ ในการแปรรูป พร้อมทั้งแบ่งเงินส่วนหนึ่งไว้รับซื้อผลผลิตมะนาวจากเกษตรกร โดยสหกรณ์จะมีราคารับซื้อผลผลิตมะนาวจากเกษตรกรในราคาที่สูงกว่าตลาด 10 สตางค์ ซึ่งจะรับซื้อเฉพาะในช่วงที่มะนาวมีราคาตกต่ำ หรือผลผลิตของเกษตรกรที่เหลือจากที่แม่ค้าซื้อไปแล้ว เนื่องจากในช่วงแรกสหกรณ์ยังไม่มีเงินมากพอที่จะสามารถซื้อผลผลิตมะนาวได้ตลอดทั้งปี ทำให้ปัจจุบันสหกรณ์มักเจอปัญหาวัตถุดิบไม่เพียงพอต่อความต้องการ

ด้วยเหตุนี้คุณนิวัติจึงแก้ปัญหาโดยการพยายามให้สมาชิกปลูกมะนาวเร่งผลผลิตให้ออกพร้อมกัน โดยใช้ฮอร์โมนในการยับยั้งการแตกใบอ่อน และการให้น้ำในปริมาณที่เหมาะสม เพียงเท่านี้มะนาวก็จะให้ผลผลิตพร้อมกันทั้งแปลง ทำให้ปริมาณของมะนาวที่มากพอที่สหกรณ์จะได้รับซื้อผลผลิตจากสมาชิกเกษตรกรได้ แต่ในช่วงที่มะนาวมีราคาแพง โดยเฉพาะในหน้าแล้ง เกษตรกรสมาชิกก็สามารถนำผลผลิตมะนาวออกจำหน่ายแก่แม่ค้าได้ เนื่องจากอาจจะมีราคารับซื้อที่สูงกว่าสหกรณ์นั่นเอง

ส่วนเรื่องของโรคและแมลง โดยเฉพาะ “โรคแคงเกอร์” ที่เป็นปัญหาหลักของสวนมะนาว คุณนิวัติก็มีวิธีการแก้ปัญหา โดยการให้สมาชิกนำดินไปตรวจวิเคราะห์หาค่าของดิน เพื่อเกษตรกรจะได้ใส่ปุ๋ยได้ถูกต้องตามที่พืชต้องการ ส่งผลให้ต้นมะนาวเจริญเติบโตได้ดี ให้ผลผลิตอย่างต่อเนื่อง นอกจากนี้สมาชิกยังได้ใช้น้ำหมักจุลินทรีย์ที่ทำขึ้นเองมาใช้ในสวนมะนาวอีกด้วย เพื่อลดต้นทุนการใช้ปุ๋ยเคมีลง

การส่งเสริมการปลูกมะนาวมาตรฐาน GAP

นอกจากนี้สหกรณ์ผู้ปลูกมะนาวบ้านแพ้ว ดำเนินสะดวก ยังส่งเสริมให้สมาชิกปลูกมะนาวมาตรฐาน GAP ทำให้ผลผลิตที่เก็บเกี่ยวมาไม่มีสารเคมีตกค้าง เพื่อให้ผู้บริโภคยอมรับผลิตภัณฑ์มากขึ้น  โดยได้รับความร่วมมือจากกรมวิชาการเกษตรมาอบรมเรื่องการปลูกพืชมาตรฐาน GAP ถึง 2 ครั้ง

ซึ่งขณะนี้เกษตรกรกำลังอยู่ในช่วงของการเปลี่ยนแปลงการปลูก ซึ่งคุณนิวัตยอมรับว่าต้องใช้ระยะเวลาสักระยะ เนื่องจากเกษตรกรยังไม่มีความเข้าใจเรื่องของการปลูกพืชมาตรฐาน GAP เท่าที่ควร นอกจากมาตรฐาน GAP ที่สหกรณ์พยายามทำแล้ว ขณะนี้สหกรณ์กำลังทำเรื่องจดทะเบียนมาตรฐาน GI เพื่อรับรองว่า น้ำมะนาว ME NOW ผ่านกระบวนการผลิตที่ได้มาตรฐาน มีคุณภาพดีแน่นอน ก่อนถึงมือผู้บริโภค

ด้านตลาดและช่องทางจำหน่ายผลิตภัณฑ์ น้ำมะนาว

ในส่วนของผลิตภัณฑ์ น้ำมะนาว ของทางสหกรณ์ ในช่วงแรกของการผลิตนั้นผลิตภัณฑ์ที่ออกมาทั้งหมดทางห้างเดอะมอลล์ได้ให้โอกาสสหกรณ์สามารถนำผลิตภัณฑ์ไปวางจำหน่ายขายได้ เนื่องจากยังไม่มีหน่วยงานภาครัฐเข้ามาดูแลในส่วนของการทำตลาดในช่วงแรก

จากนั้นจึงมีหน่วยงานภาครัฐเข้ามาส่งเสริมดูแลมากขึ้น เช่น กระทรวงพาณิชย์ มาช่วยเรื่องของการตลาด การออกแบบสินค้า การชวนไปออกบูธงานต่างๆ หรือการเดินทางไปศึกษาดูงานต่างประเทศ กระทรวงอุตสาหกรรมก็เข้ามาช่วยเหลือเรื่องของการเก็บรักษาผลิตภัณฑ์ให้นานขึ้น

อีกทั้งยังมีงบประมาณเข้ามาช่วยเหลือ หรือแม้กระทั่งการช่วยวิเคราะห์ตลาด เป็นต้น ทำให้สมาชิกเริ่มมั่นใจในตัวของสหกรณ์มากขึ้นว่าการรวมตัวกันมีอนาคตที่สดใสแน่นอน

จุดเด่นของมะนาว

น้ำมะนาวของสหกรณ์ผู้ปลูกมะนาวบ้านแพ้ว ดำเนินสะดวก นั้นมีจุดเด่นตรงที่ผลมะนาวที่นำมาคั้นนั้นมาจากผลมะนาวที่ยังไม่สุก จะเป็นผลสีเขียวเท่านั้น ซึ่งตรงนี้จะมีความยากในการคั้น เนื่องจากมะนาวผลสีเขียวจะมีต่อมน้ำมันค่อนข้างมาก เมื่อคั้นไม่ดีจะทำให้น้ำมะนาวที่ได้มีรสชาติที่ขม เนื่องจากน้ำมันผิวลงไปผสมด้วย

แต่ด้วยเทคนิคการคั้นเฉพาะของสหกรณ์ทำให้น้ำมะนาวที่ได้ไม่มีรสขม อีกทั้งยังมีกลิ่นที่หอมกว่าน้ำมะนาวทั่วไปที่ใช้มะนาวสีเหลือง โดยสหกรณ์จะใช้ชื่อแบรนด์ว่า “ME NOW” ในการเปิดตลาดน้ำมะนาวรสชาติเข้มข้น กลิ่นหอม ซึ่งหลังจากที่ผลิตภัณฑ์ออกจำหน่ายแล้วนั้นปรากฏว่าผู้บริโภคให้การตอบรับค่อนข้างดี ด้วยรสชาติที่เข้มข้น กลิ่นหอม แต่ต่างจากน้ำมะนาวทั่วไปนี่เอง

ด้วยจุดเด่นตรงนี้ทำให้มีบริษัทต่างชาติเข้ามาติดต่อขอซื้อผลิตภัณฑ์ ทั้งน้ำมะนาวบรรจุขวด เพื่อทำตลาดต่างประเทศต่อ โดยมีออเดอร์ปีละ 100 ตัน ทำให้ทางสหกรณ์ต้องหาเครื่องจักรที่มีกำลังการผลิตสูงกว่านี้ เนื่องจากเครื่องจักรปัจจุบันมีกำลังการผลิตที่ค่อนข้างต่ำ หากมีออเดอร์ 100 ตัน จะต้องใช้ระยะเวลาในการผลิตนานถึง 3 เดือน ทำให้สหกรณ์ไม่สามารถรับออเดอร์จากเจ้าอื่นได้  ทำให้เสียรายได้ไป

นอกจากน้ำมะนาวพร้อมดื่ม ME NOW แล้ว สหกรณ์ยังได้ผลิตน้ำมะนาวเกรดพรีเมียมขึ้นมาอีกตัว โดยใช้ชื่อว่า “ME NOWFRUCTOSE” เป็นน้ำมะนาวเกรดพรีเมียมป้อนตลาดเพื่อสุขภาพเป็นหลัก ซึ่งขณะนี้สหกรณ์กำลังทำเรื่องจดทะเบียนซื้อขายกับบริษัทต่างชาติ

โดยบริษัทต่างชาติจะรับซื้อผลิตภัณฑ์และนำไปทำตลาดเอง ซึ่งมีออเดอร์ในการสั่งขั้นต่ำ 100,000 ขวดต่อเดือน ซึ่งขณะนี้กำลังทำเรื่องเซ็นสัญญา MOU ซึ่งคาดว่าจะเรียบร้อยในเร็ววัน และจะเริ่มเดินเครื่องผลิตได้ในต้นเดือนธันวาคม 2560 นี้

ประโยชน์ของเปลือกมะนาว

ในส่วนของเปลือกมะนาว ซึ่งเป็นผลิตภัณฑ์บายโปรดักส์นั้น ทางสหกรณ์ก็ไม่ได้นำไปทิ้งให้เปล่าประโยชน์อย่างใด โดยมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์และจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย สาขา food sci ได้เข้ามาแนะนำการทำน้ำยาล้างจานจากเปลือกมะนาว หรือการทำน้ำมันหอมระเหย

นอกจากนี้ยังได้ทดลองทำมะนาวผง โดยใช้มะนาว 10 กิโลกรัม จะได้มะนาวผง 1 กิโลกรัม ซึ่งขณะนี้อยู่ในขั้นตอนของงานวิจัย ซึ่งหากสำเร็จก็จะเป็นสินค้าอีกชนิดของสหกรณ์สร้างรายได้ในอนาคต

แนวโน้มในอนาคต

คุณนิวัติยอมรับว่าตั้งแต่มีการรวมกลุ่มจัดตั้งเป็นสหกรณ์ขึ้นมานั้น เกษตรกรชาวสวนมะนาวในพื้นที่มีความสามัคคีกันมากขึ้น เนื่องจากจะต้องช่วยกันคิดหาวิธีแก้ปัญหาต่างๆ ที่เข้ามาในแต่ละวัน เพื่อที่จะฝ่าฟันอุปสรรคเหล่านั้นไปได้ โดยสหกรณ์จะมีการประชุมทุกเดือนเพื่อให้สมาชิกมาแลกเปลี่ยนความรู้ซึ่งกันและกัน รวมทั้งมีการเดินทางไปศึกษาดูงานตามสถานที่ต่างๆ เพื่อนำความรู้นั้นๆ มาปรับใช้ในสหกรณ์ต่อไป

นอกจากนี้ในอนาคตหากลูกหลานของสมาชิกเรียนจบกันมา ก็จะดึงลูกหลานเหล่านี้เข้ามาทำเกษตร เพราะ“การทำอาชีพเกษตรนั้นเป็นอาชีพที่อิสระดีกว่าไปเป็นลูกจ้างตามบริษัทใหญ่ๆ ในเมื่อตอนนี้เรายังสามารถหาเงินจากเกษตรส่งลูกหลานเรียนสูงๆ ได้ ทั้งๆ ที่พวกเรามีความรู้เพียงเท่านี้ เครื่องจักรก็มีแค่นี้ แต่หากในอนาคตหากลูกหลานเขาเรียนจบกลับมาเขาอาจจะนำความรู้ที่ร่ำเรียนมามาใช้ในการเกษตรเพื่อพัฒนาสวนมะนาวของตนเอง หรือสร้างผลิตภัณฑ์ใหม่ๆ ที่ผู้บริโภคต้องการก็เป็นได้

ฉะนั้นการทำอาชีพเกษตรไม่ใช่เป็นอาชีพที่ต้อยต่ำ แต่กลับเป็นอาชีพที่สูงค่า  เป็นอาชีพที่สามารถส่งลูกหลานเรียนจบสูงๆ กันมาเยอะแล้ว อีกทั้งยังเป็นอาชีพที่มีอนาคต เพราะเมืองไทยเป็นเมืองเกษตร อย่างไรก็หนีไม่พ้นอาชีพเกษตร ไม่ว่าทางใดก็ทางหนึ่งแน่นอน”

ปัจจุบันสหกรณ์ผู้ปลูกมะนาวบ้านแพ้ว ดำเนินสะดวก มีพื้นที่สวนมะนาวทั้งหมด 1,500 ไร่ มีสมาชิกทั้งหมด 46 คน ได้ร่วมกันผลิต น้ำมะนาว คุณภาพ โดยมีมาตรฐานรองรับ ทั้ง อย., ฮาลาล, โอทอป 4 ดาว และมาตรฐาน GAP และ GI ในอนาคต

ต้องการสั่งซื้อน้ำมะนาวคุณภาพ ติดต่อศึกษาดูงาน หรือสอบถามข้อมูลเพิ่มเติม

ติดต่อ : สหกรณ์ผู้ปลูกมะนาวบ้านแพ้ว ดำเนินสะดวก

คุณนิวัติ ปากวิเศษ ประธานสหกรณ์

73 ม.1 ต.หนองสองห้อง  อ.บ้านแพ้ว จ.สมุทรสาคร 74120