ศุภ ถึงพร้อม สร้างรายได้จาก ส้มโอทับทิมสยาม ป้อนตลาด 2,000 ลูก/เดือน

ด้วยเหตุที่ ส้มโอทับทิมสยาม มีจุดเด่นที่ เนื้อกุ้งแห้ง และ นิ่ม มีเปลือกบาง ไม่ฉ่ำน้ำ ผิวมีขนปกคลุมอ่อนๆ คล้ายกำมะหยี่ ที่หัวมีจีบชัดเจน และเมื่อปลูกที่อำเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช เนื้อกุ้งจะมีสีชมพูจัด หรือเป็นสีแดงคล้ายทับทิม สีสด สวย มีเมล็ดน้อย รสชาติหวาน กลมกล่อม ไม่มีรสขม และที่สำคัญอีกอย่าง คือ ให้ผลดก ติดดอก ออกผล ตลอดทั้งปี ซึ่งนี่คือ จุดเด่น และ ความน่าสนใจ ของส้มโอทับทิมสยาม อัญมณีแห่งลุ่มน้ำปากพนัง

ปัจจุบันส้มโอทับทิมสยามปากพนัง ทางกรมทรัพย์สินทางปัญญาได้ขึ้นทะเบียนข้อบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ โดยให้คำนิยามส้มโอทับทิมสยามปากพนัง (PAKPANANG TABTIMSSIAM POMELO) ดังที่กล่าวตอนต้น มาทำความรู้จักส้มโอทับทิมสยามปากพนัง ตามคำนิยามข้อบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ให้มากขึ้น

ลักษณะทั่วไปของส้มโอทับทิมสยาม

ลักษณะทางกายภาพผล ผลส่วนบนมีจุก ก้นผลป้านเว้าเล็กน้อย ขนาดของผล วัดรอบวงประมาณ 18-25 เซนติเมตร เปลือกผิวเรียบ สีเขียวนวลอมเหลือง ต่อมน้ำมันละเอียด ผิวเปลือกค่อนข้างบางเป็นมัน มีขนเล็กๆ อ่อนนุ่มปกคลุมทั่วผล สัมผัสจะรู้สึกนุ่มมือคล้ายกำมะหยี่ เปลือกชั้นในบางมีสีชมพูอ่อนหนาประมาณ  0.8-1.0 เซนติเมตร

เมื่อสุกเต็มที่บริเวณจุดกึ่งกลางผลจะมีจุดสีน้ำตาลเข้ม และขนบริเวณก้นผลจะหายไป เนื้อสีชมพูเข้มคล้ายสีทับทิมจนถึงแดง เมล็ดมากเรียงชิดแกนผล เนื้อกุ้งมีขนาดเล็กเบียดกันแน่น ไม่แตกง่าย ไม่แฉะน้ำ แห้ง หวาน กรอบ รสชาติหวาน หอม ไม่มีกลิ่นเหม็นเขียว และไม่ขมติดลิ้น (ข้อมูลจากกรมทรัพย์สินทางปัญญา)

สำหรับการผลิตส้มโอทับทิมสยามปากพนังในช่วง 5-10 ปีที่ผ่านมา ส้มโอสายพันธุ์นี้เป็นที่ชื่นชอบ ผู้บริโภค ทั้ง  ชาวไทย และ ต่างชาติ ได้รับความนิยมสูง โดยเฉพาะคนเชื้อสายจีนจะชื่นชอบเป็นพิเศษ ด้วยเหตุผลของเนื้อมีสีแดงสวยสด รสหวานอร่อย จึงทำให้มีราคาสูง ส่งผลให้ชาวสวนในอำเภอปากพนังได้ขยายพื้นที่ปลูกกันมาก

สภาพพื้นที่ปลูกส้มโอ

ปัจจุบันมีพื้นที่ปลูกรวมกันทั้งหมดไม่ต่ำกว่า 3,000 ไร่ (สวนส้มโอคุณภาพ) ส้มโอทับทิมสยามจึงกลายเป็นไม้ผลเศรษฐกิจที่ทำรายได้ และ สร้างชื่อเสียง ให้กับอำเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช จนถึงปัจจุบัน

การปลูกส้มโอของที่นี่ต้องบอกว่าปลูกกันมานาน มีหลากหลายพันธุ์ เช่น พันธุ์ทองดี พันธุ์ขาวจัน และ พันธุ์ขาวพวง เป็นที่นิยมปลูกกันมาก ในอดีตทั้งที่ปลูกแบบสวนเชิงเดี่ยว และเป็นแบบสวนผสม ก่อนที่จะมีส้มโอพันธุ์ดี อย่าง ‘ทับทิมสยาม’

หลายคนคงทราบดีว่าส้มโอทับทิมสยามไม่ใช่ส้มโอพันธุ์ดั้งเดิมของปากพนัง ว่ากันว่าเป็นส้มโอพันธุ์พูโก หรือ ปูโก ไม้ผลท้องถิ่นของบ้านบราโอ ตำบลประจัน อำเภอยะรัง จังหวัดปัตตานี มีการนำส้มโอสายพันธุ์นี้มาพัฒนา โดยชาวสวนบ้านแสงวิมาน ตำบลคลองน้อย อำเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช

ในปีพ.ศ.2523 ชาวสวนผู้นำมาปลูก ชื่อว่า นายหวังมสะแระ นำมาปลูก จำนวน 3 ต้น มีการคัดเลือกและปรับปรุงแบบภูมิปัญญาท้องถิ่น จนได้สายพันธุ์ที่โดดเด่น นิ่ง ที่มีลักษณะผลเหมือนส้มโอพันธุ์ขาวพวง มีกุ้งเนื้อสีชมพูค่อนข้างแดง ผลมีขนาดใหญ่ ไม่มีรสขม รสชาติหวาน หอม เนื้อนุ่ม น่ารับประทาน (ข้อมูลจากกรมทรัพย์สินทางปัญญา)

หลังจากได้สายพันธุ์ที่นิ่ง มีความโดดเด่น เริ่มปลูกกันมากขึ้นช่วง ปี พ.ศ. 2544 ปลูกกันมากในพื้นที่ 3 ตำบล ของอำเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช ที่ตำบลคลองน้อยปลูกกันมาก หมู่ที่ 13 และ หมู่ที่ 15 ตำบลเกาะทวด และ ตำบลปากพนัง (ฝั่งตะวันตก) พื้นที่ดังกล่าวมีสภาพใกล้เคียงกัน คือ ร้อนชื้น ดินที่ปลูกเป็นดินชุดบางกอก เนื้อดินเป็นดินเหนียว มีการระบายน้ำยาก น้ำมักท่วมขัง

อย่าง กรณีฤดูฝน น้ำขังลึก 30-50 เซนติเมตร ในรอบฤดูหนึ่งไม่ต่ำกว่า 1 เดือน หากช่วงฤดูแล้ง ดินแห้งแตกระแหง ดินที่นี่จะมีความเป็นกรด-ด่าง เท่ากับ 6.99-7.96 มีอินทรียวัตถุปานกลาง มีความเค็มต่ำ ที่นี่จึงเหมาะที่จะปลูกส้มโอสายพันธุ์นี้ มีอัตลักษณ์เฉพาะตัว รสชาติโดดเด่นไม่เหมือนส้มโอสายพันธุ์ใด จนส่งผลให้ส้มโอสายพันธุ์นี้ได้รับการรับรองจากกรมทรัพย์สินทางปัญญา กระทรวงพาณิชย์ ดังที่กล่าวข้างต้น

การปลูกและบำรุงดูแลส้มโอ

ส้มโอทับทิมสยามที่อร่อยที่สุดต้องปลูกที่ปากพนังเท่านั้น ‘นี่เป็นคำพูดที่ดูหนักแน่นของหนุ่มใหญ่วัยกลางคน คุณศุภ ถึงพร้อม หรือ พี่เอ๋  เจ้าของสวนศุภสุขไพศาล  เมื่อถามถึงการปลูกส้มโอทับทิมสยามของ สวนศุภสุขไพศาล  คุณศุภเล่าให้ฟังว่า ตนได้คลุกคลีอยู่ในวงการส้มโอทับทิมสยามมาสิบกว่าปี  เป็นพ่อค้ารับซื้อส่งตลาด ทั้งใน และ ต่างประเทศ ขายทั้งปลีก-ส่ง ในรูปแบบผลสด และแกะเนื้อส่งขายทั่วประเทศ และผ่านพ่อค้าส่งออกไปยังตลาดจีน

ภายหลังจากทำตลาดส้มโอทับทิมสยามจนติดตลาด ได้แบ่งเวลาส่วนหนึ่งทำสวนส้มโอเป็นของตนเอง บนพื้นที่มรดกที่แม่ยกให้ 12 ไร่ ได้เรียนรู้การทำสวนจากพี่สาวที่ทำสวนส้มโอทับทิมสยามอยู่ก่อนแล้ว และด้วยความที่เป็นคนพื้นที่ จึงไม่ใช่เรื่องยากที่จะทำสวนส้มโอคุณภาพ

สำหรับการปลูกและดูแลรักษาส้มโอทับทิมสยามให้มีผลผลิตทั้งปี คุณศุภบอกว่า มีวิธีหลักๆ เริ่มจากการเตรียมดิน ซึ่งมีความสำคัญมาก เนื่องจากสภาพพื้นที่ที่นี่เป็นที่ราบต่ำ เป็นดินชุดบางกอก เนื้อดินเหนียว ระบายน้ำยาก ฤดูฝนน้ำท่วมขังนานนับเดือน ฤดูแล้ง ดินแห้งแตกร่องลึก รวมถึงค่าความเป็นกรด-ด่างที่สูง มีความเค็มต่ำ การเตรียมดินปลูกต้องยกร่องปลูกแถวเดียว หรือ ปลูกคู่  ใช้ระยะปลูกระหว่างต้นเฉพาะแถว 8×8 เมตร ยกร่องปลูกเสร็จให้ทิ้งไว้สักระยะ ก่อนจะเตรียมหลุมปลูก

หลุมที่จะปลูกให้มีความกว้างประมาณ 0.5 เมตร แนะนำให้แยกดินชั้นบนและล่างก่อนที่จะกลบปากหลุม ปล่อยทิ้งไว้สัก 1 เดือน เพื่อให้แสงแดดฆ่าเชื้อราต่างๆ ที่อยู่ในดิน จากนั้นให้ผสม ปุ๋ยหมัก หรือ ปุ๋ยคอก เศษไม้ หญ้าแห้ง ดินบางส่วน ก่อนกลบหลุม ภายหลังจากกลบปากหลุมให้นำกิ่งพันธุ์ดีที่คัดไว้นำลงปลูกตรงกลางหลุม ขั้นตอนนี้คุณศุภแนะนำว่าให้ใช้ไม้ปักที่กลางหลุมเพื่อกันต้นส้มโอโยก  รดน้ำให้ชุ่ม  และหาวัสดุพรางแสง  จะเป็นทางมะพร้าว หรือ  สแลนพรางแสง ไว้ระยะหนึ่ง

การให้น้ำและปุ๋ยส้มโอ

การให้น้ำ ช่วงแรกๆ ของการปลูกควรให้น้ำอย่างสม่ำเสมอ หมั่นดูแลแมลง และกำจัดวัชพืช และเมื่อต้นส้มโอโตขึ้นควรให้น้ำลดลง ให้สังเกตจากความชื้นของดิน

การใส่ปุ๋ย คุณศุภกล่าวต่อว่าในช่วง 1-3 ปี ที่สวนจะเน้นใช้ ปุ๋ยอินทรีย์ ปุ๋ยชีวภาพ เป็นหลัก ตั้งแต่การผสมก้นหลุมก่อนปลูก ส่วนปุ๋ยเคมีที่ใช้จะเน้นสูตรเสมอ สูตร 15-15-15 ที่นี่จะใส่ปุ๋ยเคมีปีละ 2 ครั้ง ในอัตราส่วน 300-500 กรัม ต่อต้น ต่อครั้ง ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับขนาดของต้นเป็นสำคัญ แต่จะไม่มากไปกว่านี้

หลังจากที่ต้นส้มโออายุได้ 4 ปี หากต้นสมบูรณ์จะเริ่ม ออกดอก ติดผล คุณศุภบอกว่าที่สวนยังเน้นปุ๋ยชีวภาพควบคู่กับปุ๋ยเคมีอย่างสม่ำเสมอ ปุ๋ยชีวภาพ ปุ๋ยอินทรีย์ เป็นปุ๋ยทั่วๆ ไป ที่มีขายตามท้องตลาด ปุ๋ยเคมีเน้นสูตร 13-13-21 หรือ สูตร 15-15-15 ทางสวนจะใส่ 2 กิโลกรัม แบ่งใส่ 2 ครั้ง ครั้งละ 1 กิโลกรัม และหลังจากเก็บผลผลิตส้มโอแล้ว ให้ใส่ส่วนที่เหลือ

เหตุผลที่แบ่งใส่แบบนี้ เนื่องจากส้มโอทับทิมสยามเป็นส้มโอที่ ติดดอก ออกผล ตลอด แต่จะมี 2 รุ่น ที่ดอกจะออกมาพร้อมๆ กันจำนวนมาก รุ่นที่ 1 ออกช่วงเดือนกุมภาพันธ์-มีนาคม เก็บผลได้เดือนตุลาคม-พฤศจิกายน รุ่นที่ 2 ออกดอกประมาณเดือนสิงหาคม-กันยายน สามารถเก็บเกี่ยวได้ประมาณเดือนมีนาคม-เมษายน ทั้งนี้ปริมาณการออกดอกแต่ละครั้งจะแตกต่างกันออกไป ขึ้นอยู่กับ สภาพอากาศ และ การจัดการสวน เป็นสำคัญ คุณศุภ กล่าว

การเก็บเกี่ยวผลผลิตส้มโอ

สำหรับระยะเวลาเก็บผลผลิตที่เหมาะสมนั้น คุณศุภกล่าวเสริมว่า หลังจากดอกบาน 8-9 เดือน ให้สังเกตต่อมน้ำมัน เมื่อสุกเต็มที่บริเวณจุดกึ่งกลาง ผลจะมีจุดสีน้ำตาลเข้ม และขนบริเวณก้นจะหายไป สีเปลือกเป็นสีนวล  หลังจากตัดทิ้งไว้ 3 วัน รสชาติจะอร่อย แกะเนื้อได้ง่าย

ข้อควรระวังในขั้นตอนการตัด ใช้กรรไกรตัด ควรมีถุงผ้ารองรับเพื่อป้องกันผลตกกระแทกพื้น เมื่อได้ผลมาแล้วขั้นตอนนี้สำคัญเช่นกัน จัดเก็บในที่ที่ส้มโอไม่ช้ำ ต้องดูแลอย่างดี ควรมีวัสดุรองเพื่อกันความชื้น หากโดนความชื้นจะทำให้ผิวผลส้มโอเป็นสีดำ การขนส่งก็เช่นกัน ควรทำอย่างระมัดระวัง ลดการกระแทกให้มากที่สุด

ภายหลังจากเก็บผลผลิตทุกครั้ง การตัดแต่งกิ่งส้มโอมีความสำคัญมาก อย่าง กรณีสวนส้มโอที่นี่ คุณศุภจะให้ความสำคัญกับ การแต่งกิ่ง และ จัดการกับทรงพุ่ม ส้มโอ ตรวจดูกิ่งแห้ง กิ่งที่เป็นโรค ตัดออก นำไปเผาทำลาย และกิ่งที่ขึ้นไขว้กัน รวมถึงกิ่งเล็กๆ ตัดออก เพื่อให้ทรงพุ่มโปร่ง แสงแดดส่องถึงด้านในทรงพุ่มได้สม่ำเสมอ สามารถลดโรค และ แมลง ที่จะเข้าทำลายได้ไม่ต่ำกว่า 60%

คุณศุภกล่าวต่อว่า หลังจากตัดแต่งกิ่งแล้วให้ใช้สารเคมีป้องกันกำจัดเชื้อรา หรือจะใช้ปูนแดงผสมกับน้ำ ทาตรงรอยแผลที่ตัด นอกจากการจัดการทรงพุ่มจะมีความสำคัญแล้ว การกำจัดวัชพืชบริเวณโคนต้นมีความสำคัญเช่นกัน ที่นี่จะเน้นพรวนดินบริเวณโคนต้นอย่างสม่ำเสมอ วัชพืชที่งอกจะถอนทิ้ง เพื่อให้ดินโปร่ง แต่ควรระวังอย่าให้โดนบริเวณรากของส้มโอ และที่สำคัญไม่แนะนำให้ใช้สารกำจัดวัชพืช เพราะจะส่งผลเสียในระยะยาวหลายๆ ด้าน

ด้านตลาดและช่องทางจำหน่ายส้มโอทับทิมสยาม

คุณศุภบอกว่า สวนส้มโอ 12 ไร่ และของพี่สาวอีกส่วนหนึ่ง แต่ละปีรวมกันหลายสิบตัน พูดง่ายๆ ว่า ผลผลิตส้มโอทับทิมสยามปากพนังออกสู่ตลาดแต่ละเดือนไม่ต่ำกว่า 2,000 ลูก ซึ่งแต่ละช่วงการผลิตไม่เพียงพอกับออเดอร์ ต้องรับซื้อผลส้มโอทับทิมสยามจากชาวสวนมืออาชีพ จากกลุ่มชมรมผู้ผลิตส้มโอปากพนัง ผลส้มโอที่นี่ จะส่งขายตลาด ในประเทศ และ ต่างประเทศ เป็นหลัก  โดยมีพ่อค้าคนกลางมารับซื้อส่งออกอีกทอดหนึ่ง  แต่เนื่องจากสถานการณ์โควิด ทำให้การส่งออกไปยังประเทศจีนมีปัญหาล่าช้า ซึ่งส่งผลต่อการทำตลาดมากพอสมควร ในปัจจุบัน

และนอกจากจะขายผลสดแล้ว ทางสวนศุภสุขไพศาลยังจำหน่ายส้มโอแกะเนื้อ บรรจุแพ็คขาย ตลาดหลักๆ จำหน่ายที่ เดอะมอล์บางแค ตลาด อตก. และออกบูธตามงานต่างๆ เป็นประจำทุกเดือน ราคาที่จำหน่ายตามขนาดของผล ผลใหญ่น้ำหนักมากกว่า 1.5 กิโลกรัมขึ้นไป ผลขนาดกลาง 1.3-1.4 กิโลกรัม ผลขนาดเล็กน้ำหนัก 1.1-1.2 กิโลกรัม ราคาตามขนาดผลเป็นหลัก เริ่มต้นที่ 150 บาท แกะเนื้อ บรรจุแพ็ค ราคาต่อแพ็คตามน้ำหนัก เริ่มต้นที่ 120-399  บาท แล้วแต่โปรโมชั่นแต่ละช่วง

นอกจากตลาดที่จำหน่ายในห้างสรรพสินค้า ออกบูธงานต่างๆ ทางสวนยังจำหน่ายตลาดทั่วไป จำหน่ายผ่านพ่อค้าคนกลางไปขายต่อ ซึ่งราคาส่วนใหญ่ผู้ขายจะเป็นคนกำหนด พูดง่ายๆ ว่า สวนศุภสุขไพศาลจำหน่ายส้มโอ ทั้งปลีกและส่ง ในราคาที่ผู้บริโภคเอื้อมถึง คุณศุภ กล่าวย้ำ

แนวโน้มในอนาคต

คุณศุภกล่าวอย่างหนักแน่นว่า ส้มโอทับทิมสยามปากพนัง “ย้ำนะครับว่าต้องเป็นส้มโอปลูกที่ปากพนัง ยังมีอนาคตอีกไกล แต่ต้องมองไปที่ตลาดส่งออกเป็นหลัก ตอนนี้ด้าน การปลูก การจัดการ ให้ได้ส้มโอคุณภาพ เราทำได้คุณภาพดีอยู่แล้ว ยิ่งมีเทคโนโลยีที่ทันสมัยเข้ามาช่วยต่อยอดส้มโอที่ผลิตได้ออกสู่ตลาดมีคุณภาพมากยิ่งขึ้น ด้วยคุณลักษณะของผล เนื้อกุ้ง สีสัน สวยสด ราวกับทับทิม ซึ่งนี่คือ จุดเด่น และ ความน่าสนใจ ของส้มโอสายพันธุ์นี้ ที่ผู้บริโภคให้การตอบรับเป็นอย่างดี”

ด้วยเหตุผลเรื่องของรสชาติ หอม หวาน และสีเนื้อกุ้งสวยสด นิ่ม  โอกาสทางการตลาดยังเปิดกว้าง อย่างไรก็ตาม คุณศุภยังให้ความเห็นเพิ่มเติมต่อว่า ที่ผ่านมาเราจะเห็นราคาส้มโอทับทิมสยามที่สูง ตกลูกหนึ่งไม่ต่ำกว่า 500 บาท แต่ปัจจุบันราคาผลส้มโอลดลงระดับหนึ่ง ด้วยเหตุผลด้านการผลิตที่เพิ่มมากขึ้น รวมถึงการขายตัดราคา โดยเฉพาะการขายส้มโอออนไลน์

ซึ่งตรงจุดนี้ตนมองว่าอยากให้ทุกภาคส่วนร่วมมือกัน จากต้นน้ำ หมายถึง ชาวสวนผู้ปลูก ย้ำต้องผลิตออกมามีคุณภาพ กำหนดราคาขาย แต่ละไซซ์ แต่ละเกรด ให้ชัดเจน ไม่กดราคาจนต่ำเกินไป ปลายน้ำ ทั้งพ่อค้าคนกลางจากสวน  ขายตรง ขายออนไลน์ ขายปลีก ควรกำหนดราคาขายให้ชัดเจน ไม่ขายตัดราคากันเอง ไม่ขายส้มโอที่ไม่มีคุณภาพ ต้องช่วยกัน เพื่อโอกาส และ อนาคตที่ดี ของส้มโอทับทิมสยาม คุณศุภ กล่าวทิ้งท้าย

จากข้อมูลว่าด้วยส้มโอทับทิมสยามปากพนัง หลังจากมีชื่อเสียงมากว่า 10 ปี ยังคงมีเสียงตอบรับที่ดี ทั้งตลาดภายในประเทศ และต่างประเทศ วันนี้ต้องยอมรับว่าชาวสวนปากพนังได้พัฒนาการปลูกส้มโอแบบมืออาชีพ เน้นทำสวนเชิงการค้ามากกว่าในอดีต จากพ่อค้าคนกลาง บ้างก็ผันมาทำสวนเอง อย่าง คุณศุภ ถึงพร้อม  ด้วยเหตุผลที่ต้องการผลส้มโอที่มีคุณภาพ และบ้างก็เป็นชาวสวนอยู่ก่อนแล้ว วิ่งทำตลาดเอง เปิดขายปลีก-ส่งทางออนไลน์กันมากขึ้น นี่คือจุดเปลี่ยนวงการไม้ผลไทย และหากท่านใดต้องการเยี่ยมชมสวน หรือชิมส้มโอทับทิมสยามปากพนังแท้ๆ สามารถสอบถาม คุณศุภ ถึงพร้อม ได้ที่ 062-628-2323 ยินดีรับฟังทุกคำติชม

เรื่องราวของส้มโอทับทิมสยามที่นำเสนอเป็นเพียงบางส่วน ที่ คุณศุภ ถึงพร้อม เจ้าของสวนส้มโอทับทิมสยาม บ้านแสงวิมาน อำเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช ได้ถ่ายทอดเรื่องราว ประสบการณ์ การทำสวน และ การตลาด ในมุมมองของตนเอง หากมีผู้รู้ท่านใดมีข้อมูลการทำสวนส้มโอทับทิมสยามเพิ่มเติม ผมในฐานะผู้นำเสนอ ยินดีแลกเปลี่ยนความรู้ เพื่อนำเสนอต่อผู้สนใจในโอกาสต่อไป สมบัติ ทัพไทย 093-028-6750 ติเพื่อก่อ ต่อเพื่อให้เติมเต็มครับ

อ้างอิง  : นิตยสารพลังเกษตร ฉบับที่ 25