การปลูก ส้มโอนครชัยศรี
คุณประวิทย์ บุญมี ประธานเครือข่ายวิสาหกิจชุมชน ส้มโอนครชัยศรี และชาวสวนส้มโอกว่า 10 ไร่ที่หมู่ 8 ตำบลท่าตลาด อำเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม ระบุหลังน้ำท่วมปี พ.ศ.2554 พื้นที่ปลูกส้มโอลด แต่คุณภาพไม่ลด พร้อมการันตีคุณภาพด้วยจีไอ ยืนยัน ส้มโอนครชัยศรี ตราสัญลักษณ์จีไอ ออกโดยกรมทรัพย์สินทางปัญญา กระทรวงพาณิชย์ เป็นส้มโอปลูกที่นครชัยศรี รสชาติหวานตรงตามพันธุ์
โดยส้มโอพันธุ์ขาวน้ำผึ้งผลกลมนูน เปลือกผิวบาง ต่อมน้ำมันใหญ่ เนื้อสีขาวคล้ายน้ำผึ้ง เนื้อแน่น เมื่อแก่จัดเนื้อแห้ง รสหวานอมเปรี้ยว ไม่มีรสขม หรือรสซ่า ส้มโอพันธุ์ทองดีผลกลมแป้น ต่อมน้ำมันเล็ก เนื้อสีชมพูอมแดง เนื้อแน่นฉ่ำ และนิ่ม รสจัดกลมกล่อม ออกหวานอมเปรี้ยว ไม่มีรสขม หรือรสซ่า
ในขณะที่ส้มโอปลูกในพื้นที่อื่นๆ เช่น ส้มโอทับทิมสยาม จังหวัดนครศรีธรรมราช ส้มโอขาวใหญ่ จังหวัดสมุทรสงคราม ส้มโอขาวแตงกวา จังหวัดชัยนาท และส้มโอท่าข่อย จังหวัดพิจิตร มีจุดเด่นต่างกันไปในแต่ละพื้นที่
การจำหน่ายและ ราคาส้มโอ นครชัยศรี
ด้วยความอุดมสมบูรณ์ของดินและสภาพภูมิศาสตร์ดังกล่าว ส่งผลให้ ส้มโอนครชัยศรี ขึ้นชื่อเรื่องรสชาติที่โดดเด่นเป็นที่ยอมรับ และได้ขึ้นทะเบียนสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ (Geographical indication หรือ GI) จากกรมทรัพย์สินทางปัญญา กระทรวงพาณิชย์ เมื่อ 29 กันยายน พ.ศ.2547 เป็นสินค้าจีไอสินค้าแรก หลังจากมีพระราชบัญญัติคุ้มครองสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ ปี พ.ศ.2546 เป็นต้นมา
ทั้งนี้สินค้าจีไอเป็นทรัพย์สินทางปัญญาประเภทหนึ่ง ที่เชื่อมโยงระหว่างธรรมชาติกับมนุษย์ โดยชุมชนได้อาศัยลักษณะเฉพาะที่มีอยู่ในแหล่งภูมิศาสตร์ตามธรรมชาติ เช่น สภาพดินฟ้าอากาศ หรือวัตถุดิบ เฉพาะในพื้นที่มาใช้ประโยชน์ในการผลิตสินค้าในท้องถิ่นของตนขึ้นมา ทำให้ได้ผลิตภัณฑ์ที่มีคุณลักษณะพิเศษที่มาจากพื้นที่ดังกล่าว คุณลักษณะพิเศษนี้อาจหมายถึง คุณภาพ ชื่อเสียง หรือคุณลักษณะเฉพาะอื่นๆ ที่มาจากแหล่งภูมิศาสตร์นั้นๆ นั่นเอง ด้วยชื่อเสียง และรสชาติ
ประกอบกับเมื่อมีตราสัญลักษณ์จีไอการันตี สามารถเพิ่มมูลค่าสูงขึ้นเป็นเท่าตัว จำหน่ายลูกค้าระดับกลางไปจนถึงระดับบน โดย ราคาส้มโอ หน้าสวน
- พันธุ์ทองดีเบอร์ 1 ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 17 นิ้ว ราคาส้มโอ 50-60 บาท
- พันธุ์ขาวน้ำผึ้งเบอร์ 1 ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 19 นิ้ว ราคาส้มโอ 110-120 บาท
ลักษณะของผลส้มโอ
ส้มโอไม้ยืนต้นขนาดกลาง ตระกูลเดียวกับส้ม มะนาว แตกกิ่งก้านสาขาที่เรือนยอด ความสูงประมาณ 8 เมตร ลำต้นสีน้ำตาล มีหนามเล็กๆ ใบเป็นแผ่นหนาสีเขียวเข้ม โคนก้านใบมีหูใบแผ่ออกเป็นรูปหัวใจ ใบขนาดใหญ่ มีกลิ่นหอม ดอกออกเป็นช่อสั้น หรือดอกเดี่ยว สีขาว ปลายกลีบมนมี 4 กลีบ เกสร 20-25 อัน ผลกลมโต
บางพันธุ์ตรงขั้วมีจุก ผิวผลเมื่ออ่อนเป็นสีเขียว เมื่อแก่จัดเปลี่ยนเป็นสีเขียวอมเหลือง เปลือกหนา สามารถเก็บรักษาได้นาน ผิวเปลือกไม่เรียบ มีต่อมน้ำมันกระจายทั่วไป ภายในผลมีแผ่นบางๆกั้นเนื้อให้แยกจากกัน เนื้อแต่ละส่วนเรียกว่ากลีบ รสหวาน หรือหวานอมเปรี้ยว มีเมล็ดมากกว่า 1 เมล็ด เป็นผลไม้ที่ให้วิตามินซีสูง มีหลายพันธุ์ ชาวจีนนิยมใช้ประกอบในพิธีไหว้พระจันทร์ ราคาส้มโอ ราคาส้มโอ ราคาส้มโอ ราคาส้มโอ ราคาส้มโอ ราคาส้มโอ ราคาส้มโอ
สภาพพื้นที่ในการปลูกส้มโอ
ส้มโอนครชัยศรี หมายถึง ส้มโอพันธุ์ทองดี และขาวน้ำผึ้ง ที่ปลูกในพื้นที่ 3 อำเภอ ของจังหวัดนครปฐมได้แก่ พุทธมณฑล สามพราน และนครชัยศรี ซึ่งในอดีตเรียกรวมว่า มณฑลนครชัยศรี พื้นที่ปลูกส้มโอก่อน พ.ศ.2554 ประมาณ 7,000 ไร่ ต่อมาเสียหายจากมหาอุทกภัยน้ำท่วมใหญ่ พ.ศ.2554 เกือบทั้งหมด ปัจจุบันเกษตรกรสามารถพลิกฟื้นพื้นที่ปลูกส้มโอขึ้นมาใหม่ราว 5,000 ไร่ และ ส้มโอนครชัยศรี ยังคงเลื่องชื่อติดอันดับส้มโออร่อยที่สุดเช่นเดิม
ความเป็นมา ส้มโอนครชัยศรี มีจุดกำเนิดในปีใดไม่แน่ชัด แต่ในปี พ.ศ.2485 เกิดน้ำท่วมใหญ่ หลังน้ำท่วมลดลงได้มีการนำกิ่งพันธุ์ส้มเขียวหวานมาปลูกที่ตำบลอ้อมใหญ่ อำเภอสามพราน และในกิ่งพันธุ์ส้มเขียวหวานดังกล่าวมีส้มโอทองดีติดมาด้วย 1 กิ่ง ต่อมามีการขยายการปลูกมาถึงเขตอำเภอพุทธมณฑล และอำเภอนครชัยศรี
ซึ่งเป็นที่ราบลุ่มแม่น้ำนครชัยศรีในมณฑลนครชัยศรีเดิม เมื่อถึงปีน้ำหลากได้พัดพาธาตุอาหารและตะกอนมายังบริเวณที่ราบลุ่มแห่งนี้ และทับถมเป็นชั้นๆ ดินด้านบนเป็นดินเหนียวสีน้ำตาล ดินชั้นล่างมีสีน้ำตาลปนเหลือง เมื่อขุดลึกลงไปประมาณ 2 เมตร จะพบทราย และเปลือกหอย จำนวนมาก สภาพดินทั่วไปมีสภาพเป็นกรดเล็กน้อยถึงด่าง pH 6.5-8 ความอุดมสมบูรณ์สูง ชาวบ้านเรียกดินลักษณะนี้ว่า “ดินน้ำไหลทรายมูล”
การขึ้นทะเบียนเป็นสินค้า GI
ส้มโอนครชัยศรี ถือเป็นพืชเศรษฐกิจของจังหวัดนครปฐม สร้างชื่อเสียงมายาวนาน ด้วยรสชาติที่เป็นเลิศยอมรับทั่วประเทศ ส้มโออร่อยต้อง ส้มโอนครชัยศรี มีชื่อเสียงดังไกลไปต่างประเทศ เป็นที่รู้จักในชื่อ “Nakhonchaisri pomelo” และยิ่งสร้างความมั่นใจเพิ่ม เมื่อขึ้นทะเบียนสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์
ทั้งนี้ขบวนการขึ้นทะเบียนสินค้าจีไอมีขั้นตอนการขึ้นทะเบียนและการพิสูจน์แหล่งกำเนิด โดยมีเงื่อนไขต้องขึ้นทะเบียนสมาชิกเกษตรกรผู้เพาะปลูกและจำหน่าย ที่ประสงค์ใช้สิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์.ผู้ขอขึ้นทะเบียนต้องจัดทำคู่มือปฏิบัติงาน ต้องมีระบบการตรวจสอบ และควบคุมทั้งกระบวนการผลิต ในระดับผู้ผลิต และระดับจังหวัด
ทั้งนี้ส้มโอจะต้องมีการปลูกในเขตพื้นที่อำเภอนครชัยศรี อำเภอสามพราน อำเภอพุทธมณฑล ของจังหวัดนครปฐม และขบวนการผลิตจะต้องได้ผ่านการควบคุมตรวจสอบ คือ มีการขึ้นทะเบียนสมาชิกเกษตรกรผู้ปลูกส้มโอ รวมทั้งต้องมีเอกสารกำกับเพื่อการตรวจสอบย้อนกลับได้
การปลูกพืชแซมในสวนส้มโอ
การปลูกส้มโอเป็นอาชีพที่ทำรายได้ให้เกษตรกรเป็นกอบเป็นกำ เพราะมีตลาดรองรับทั้งในและต่างประเทศ ปัจจุบันมีล้ง 7 แห่ง ที่นครปฐม รับซื้อและส่งออกส้มโอไปจีน ในขณะที่ส้มโอสามารถให้ผลผลิตยาวนานไปจนกระทั่งอายุต้น 20 ปี โดยเริ่มให้ผลผลิตได้ตั้งแต่ต้นอายุ 3 ปี
ผู้ปลูกส้มโอจะไว้ผลเพียงเล็กน้อย 2-3 ผล/ต้น เก็บจำหน่ายเป็นรายได้กลับมาซื้อปุ๋ย-ยาใช้ในสวน ช่วง 3 ปีแรก เกษตรกรจึงปลูกพืชอื่น เช่น กล้วย ฝรั่ง ฯลฯ ซึ่งสามารถให้ผลผลิตได้ตั้งแต่ต้นอายุ 7 เดือน แซมในพื้นที่ปลูกส้มโอ เพื่อจำหน่ายเป็นรายได้ก่อนตัดทิ้ง
เมื่อส้มโอเริ่มให้ผลผลิต ส้มโอจะให้ผลผลิตเพิ่มขึ้นเมื่ออายุ 5 ปี สามารถไว้ผล 30-50 ผล/ต้น ส้มโออายุ 7 ปี สามารถไว้ผล 50-100 ผล/ต้น หรือมากกว่า หากต้นมีความสมบูรณ์เพียงพอ และเก็บเกี่ยวผลผลิตเมื่อผลส้มโออายุ 6 เดือนครึ่ง-7 เดือน หลังออกดอก
การปลูกส้มโอในเขต 3 อำเภอ ของจังหวัดนครปฐม หรือมณฑลนครชัยศรี ในอดีตมักปลูก “ทองหลาง” แซม โดยปลูกพลูให้เลื้อยขึ้นต้นทองหลาง และเก็บพลูจำหน่าย ในขณะที่ใบทองหลางร่วงหล่นกลายเป็นปุ๋ยธรรมชาติอย่างดี ต่อมาทองหลางต้นใหญ่ขึ้นบดบังแสงแดดจึงถูกตัดทิ้ง และทดแทนด้วยการปลูกหมากเพื่อป้องกันตลิ่งร่องสวนพัง
สามารถจำหน่ายผลหมากลูกละ 10 บาท เป็นรายได้เสริมอย่างดี ในสวน ส้มโอนครชัยศรี จึงเห็นต้นหมากยืนตระหง่านโดยทั่วไป ในร่องสวนเลี้ยงปลากินพืชหลายชนิด กินสาหร่ายช่วยให้น้ำใส ป้องกันสาหร่ายติดตะแกรงขณะรดน้ำ โดยชาวสวนยังปล่อยหญ้าขึ้นปกคลุมโคนส้มโอ รักษาความชื้นป้องกันรากโดนแดดเผา และตัดออกด้วยเครื่องตัดหญ้ากลายเป็นปุ๋ยคืนสู่พื้นดินต่อไป
ลักษณะแปลงปลูกส้มโอ
สวนส้มโอของคุณประวิทย์นั้น สวนที่อยู่บนที่ดอนรอดพ้นจากน้ำท่วมใหญ่ปี พ.ศ.2554 แต่สวนที่อยู่ในพื้นที่ลุ่มส้มโอตายทั้งหมดหลังน้ำท่วมเพียง 20 วัน เมื่อน้ำลดต้องจ้างแมคโครเข้ามาเกลี่ยปรับพื้นที่ และตากให้ดินสุกร่วนประมาณ 1 เดือน ก่อนยกร่องให้สูงทำเป็นหลังเต่ากว้าง 5 เมตร ท้องร่องกว้าง 2 เมตร
จากนั้นโรยขี้ไก่เพิ่มปุ๋ยลงในดิน ตากไว้อีก 1 เดือน (หากเกลี่ยดินแล้วยกร่องปลูกเลย ไม่มีการตากดิน จะมีปัญหาน้ำขังแฉะ ส้มโอไม่ชอบ ซึ่งคุณประวิทย์ประสบปัญหามาด้วยตนเอง ต้องเสียเวลาไปถึง 2 ปี ส้มโอโตช้า ต้องรื้อปรับพื้นที่ปลูกใหม่) รวมระยะเวลาตากดินประมาณ 1-2 เดือน
จากนั้นนำกิ่งตอนส้มโอที่ชำไว้ในถุงดำประมาณ 1 เดือน รากเดินดี แต่ไม่ทะลุถุง มาลงปลูก โดยโรยขี้ค้างคาวรองก่อน ปลูกโดยไม่ต้องขุดหลุม ใช้วิธีโกยดินเข้ามากลบโคนสูงประมาณ 1 นิ้ว ในลักษณะพูนคล้ายกระทะคว่ำ เส้นผ่าศูนย์กลางไม่น้อยกว่า 70 เซนติเมตร ปลูกสลับฟันปลาระยะห่าง 6 เมตร จะได้แนวส้มโอเป็น 2 แนว ปลูกริมร่อง เพื่อให้ได้จำนวนต้นมาก แต่พุ่มจะสูง ผลผลิตต่อต้นไม่มาก ต่างจากสวนเดิมที่ปลูกส้มโอไว้แถวเดียวตรงกลาง จำนวนต้นน้อยกว่าพุ่มใหญ่ ให้ผลผลิตต่อต้นมากกว่า
ต้นพันธุ์ควรเป็นกิ่งตอนจากต้นที่ปลอด “โรคกรีนนิ่ง”
คุณประวิทย์ระบุว่าต้นพันธุ์ที่เอามาปลูกควรเป็นกิ่งตอนจากต้นที่ปลอด “โรคกรีนนิ่ง” เพราะจากประสบการณ์ที่เคยปลูกด้วยกิ่งทาบตอ บางต้นเจริญเติบโตเร็ว แข็งแรง แต่มีปัญหาถ้าปลูกต่ำไป เมื่อขึ้นดินเลนแต่ละปีไปทับต้นมักจะตาย
นอกจากนี้เมื่อเอามาปลูกบางต้นไม่โต ต้นที่โตรสชาติก็ขม เพราะต้นตอเป็นมะขวิด ส้มซ่า มะกรูด สำหรับกิ่งตอนจะตอนจากต้นที่ปลอดจากโรคกรีนนิ่งในสวนของตัวเอง เพื่อให้มั่นใจว่าปลอดโรคจริงๆ เนื่องจากกรีนนิ่ง หรือใบแก้ว เป็นโรคที่สร้างความเสียหายในพืชตระกูลส้ม และส้มโอ
การให้น้ำและปุ๋ยส้มโอ
การดูแลหลังปลูกให้น้ำพอสมควร ไม่แฉะ เนื่องจากส้มโอชอบชื้น แต่ไม่ชอบแฉะ ส่วนการให้ปุ๋ยในเบื้องต้นใส่ปุ๋ยสูตร 25-7-7 เร่งยอด เร่งใบ เมื่อเริ่มตกลูกจึงเปลี่ยนไปให้ปุ๋ยสูตร 16-16-16 ปริมาณการให้ดูจากทรงพุ่ม ในช่วงแรกอาจให้แค่เพียงหยิบมือโรยบริเวณโคนต้น เมื่อทรงพุ่มใหญ่ขึ้นต้องชั่งปุ๋ย และสาดทั่วบนหลังร่อง
เมื่อผลโตเปลี่ยนไปให้ปุ๋ยสูตรเพิ่มหวานช่วง 2 เดือน ก่อนเก็บส้มโอจำหน่าย โดยส้มโอในฤดูจะมีผลผลิตออกตลาดตั้งแต่เดือนสิงหาคม-กันยายน เมื่อเก็บผลผลิตหมดควรตัดแต่งกิ่งแก่ กิ่งเป็นโรคที่ไม่สามารถให้ผลผลิตได้ออกไป เมื่อถึงเดือนปลายเดือนธันวาคมจะมีการสกัดน้ำ หรืองดน้ำ ช่วงระยะเวลาหนึ่งประมาณครึ่งเดือน ก่อนขึ้นน้ำประมาณเดือนมกราคม เพื่อให้ส้มโอแตกใบ ออกดอก และติดผลในรุ่นต่อไป และทุกปีจะมีการสาดเลน
ซึ่งสมัยก่อนเรียกว่า การเฉ่งโคลน โดยใช้ขนาดตักสาดขึ้นหลังร่อง ทำปีละครั้งประมาณปลายเดือนธันวาคม หรือเมษายน เพื่อไม่ให้ร่องน้ำตื้นเขิน การเฉ่งโคลนถ้าใช้ขนาดตักต้องเปิดน้ำออกให้แห้ง ปัจจุบันใช้เครื่องดูดเลนมาช่วยประหยัดมากขึ้น และไม่ต้องเปิดน้ำทิ้ง ดินเลนเหล่านี้เป็นปุ๋ยธรรมชาติอย่างดีของต้นไม้
การป้องกันกำจัดโรค-แมลง และศัตรูพืช
ส่วนโรค-แมลง และศัตรูพืช ส้มโอแต่ละช่วงอายุพบต่างกันไป อย่าง หนอนชอนใบ ทำให้ใบหงิก และทำให้เกิดโรคแคงเกอร์ตามมา ต้องดูแลเป็นพิเศษ ช่วงใบอ่อนที่มีแมลงมาวางไข่ และชอนไชเข้าในใบส้มโอ รวมทั้งหนอนแก้วกินใบส้มโอ ส่วนไรแดง แมลงหวี่ขาว แมลงวันทอง มักเข้าทำลาย หรือสร้างความเสียหายแก่ผลส้มโอ จำเป็นต้องฉีดพ่นยาป้องกันให้ถูกช่วงเวลาการเข้าทำลายของแมลงศัตรูแต่ละชนิด
และต้องสังเกตหากพบไม่มากจะใช้เคมีสลับกับชีวภาพฉีดบางๆ ป้องกันไว้ก่อน อย่าง โรคแคงเกอร์ จะใช้คอปเปอร์ เป็นต้น และประมาณ 1-2 เดือน ก่อนเก็บผลขาย จะไม่มีการใช้ยากำจัดไรแดง แมลงหวี่ขาว หรือแมลงวันทอง แต่จะฉีดแป้งมันเพื่อให้ผิวสวยเท่านั้น ทั้งนี้เป็นไปตามแนวทางของการทำเกษตรที่ดีปลอดภัยต่อผู้บริโภค ลดการทำลายสิ่งแวดล้อมในระบบ GAP (Good Agricultural Practice ) มีมาตรฐาน Q รับรองคุณภาพ
ผู้สนใจสามารถยื่นคำขอขึ้นทะเบียน และสอบถามรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่ สายด่วนกรมทรัพย์สินทางปัญญา โทร.1368
ขอขอบคุณ คุณประวิทย์ บุญมี 26/1 หมู่ 8 ต.ท่าตลาด อ.สามพราน จ.นครปฐม 73110 โทร.081-340-2867
